Tüm ebeveyler yalandan nefret ederler. Yalan konusunda çocuklarını uyarırlar. Ancak çocukların yalan söyleme sebeplerini irdelememiz gerek. 2-6 yaş arasında çocuklar benmerkezi düşündükleri için işin ciddiyetinde değiller, ama 7 yaş ve üzeri yalan söylemeler devam etmesi halinde üzerinde durulması gerekir.
Yalan atmanın farklı sebepleri vardır. Otoriter ve cezalandırıcı aile ortamında yetişen çocuklar doğru söylemekten ya da yanlış yaparken bunu söylemekten korktuğu, cezalandırılacağı veya suçlanacağını düşündüğü için yalana veya bunu saklamaya çalışabilir, yalana başvurabilir. Küçük çocuklarda istek ve arzularını tatmin edebilmek, arkadaş ortamında daha kabul görebilmek için bazen doğruyu söylememe davranışı görülebilir. İlgi odağı olmak, sevgi eksikliği de yalana giden yollardır.
Yeteri kadar sevgi alamayan çocuklar yalana başvurabilirler. Sebebi ise dikkatleri üzerlerine çekmek içindir. İçlerindeki sevgi boşluğunu bu şekilde doldurmaya çalışıyorlar. İlgi odağı olmak için uydurulmuş hikayeler söylerler. Dikkatleri üzerine çekmek için eğlence olsun diye de yalan söyleyebilirler. Hele etrafındaki büyükler çocuğun bu tür hikayelerinin yalan olduğunu bilmesine rağmen gülerek desteklemeleri çocuğu daha çok hikaye uydurmaya teşvik eder. 5-6 yaşından önce bu tür durumları normal karşılamak gerek. Beş yaşına kadar çocuklarda ben merkezci bir kişilik hakimdir. Bu yaştan itibaren ise çocuğun davranışları ciddiye alınmalı.
Çocuklar aile büyüklerini taklid ederek büyürler. Çocuğunun olumsuz davranışını görmek istemeyen anne ve baba, çocuğa iyi model olmalı. En büyük nasihatın örnek olmak olduğunu aklımızdan çıkarmamamız gerek. Çocuklar, aile büyüklerin ayak izlerini takip ederler. Sözden çok davranışlar etki eder çocuğa. Aile büyüklerinin tutarsız davranışları çocuğu yalana sevkeder. Örneğin büyüklerin durumu idare etmek için kendi aralarında söylemiş olduğu sözler küçükler için yalana kapı açar. Sevmediğiniz biri sizi arayınca çocuğunuza telefonda arayan kişiye ''Babam ya da annem müsait değildir." demeniz çocuğun gözünden kaçmaz. Ya da bir yere gitmek istemediğinizde "Hasta olduğum için gelemem" gibi bahaneler uydurmak, çocuklara yalanın kabul edilebilir olduğunu gösterir. Çocuğuna sigara içme deyip sigara içen bir ebeveynin sözü çocuk üzerinde istenen etkiyi yapmaz. Ayrıca bu çelişkili/tutarsız durum çocukta farklı davranışlara sebep olur. O zaman büyüklerin söz ve davranışları tutarlı olmalı ki çocuğa etki etsin. Tutarsız davranışlar çocuk üzerinde olumsuz etki bırakır. Bilerek veya bilmeyerek çocuğu yalana teşvik eder.
Beklentinin büyük olması da yalana davetiyedir. Çocuk, ailenin istediğini başaramayınca yalana başvurabilir. Bu noktada ailenin çocuğunu iyi tanıması gerekir. Özellikle akademik başarı noktasında büyük beklentiler oluşturmadan önce çocuğu iyi tanımak gerek. Aksi takdirde çocuğu beklentinin altında ezmiş oluruz.
Yapılan hataya ailenin çok şiddetli tepki vermesi çocuğun doğruyu söylemesine engel olur. Kazayla elinden bardak düşüren çocuğa aşırı tepki verilmesi bir sonraki hatasında çocuğu yalana teşvik eder. Bardak kendi kendine düştü, der veya yanında başkası varsa suçu ona bile yükleyebilir. Ayrıca daha önce yapmış olduğu yanlış bir davranışın cezasından yalanla kurtulan bir çocuk hata yapınca tekrar yalana başvurma olasılığı yüksektir. Bunun için çocuğun doğru söylemesi takdirde ceza almaması doğruyu söylemeye teşviktir.
Çocukların yalan atma nedenleri daha çok var, ama bize ayrılan yerimize ancak bunları alabildik. Son olarak şunu söyleyebiliriz:
Çocuğun yalan atma nedeni mutlaka öğrenilmeli. Çocuğun doğru nedeni söyleyebilmesi için de aile ile çocuk arasında sağlıklı bir iletişim ve güvenin olması gerekir.
Rabbim! çocuk imtihanında hepimizi yüzü ak bir şekilde çıkarsın.
Allah'a emanet olunuz.
Selahaddin Altun
